“There are no shorcuts to any place worth going” – Beverly Sills
De drang om te fietsen met bepakking en tent, was er weer. Gelukkig woon ik in een mooi, vlak land, met veel, heel veel mooie routes en plekken om te ontdekken. Ik had al een fietstocht langs een (officieel) 85 km lang rijksmonument in gedachten: de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die op de nominatielijst staat om in 2019 Unesco Werelderfgoed te worden.
Het is een tocht van Werkendam naar Muiden langs een groot aantal forten, dijken, sluizen en kanalen. Allemaal gebouwd om de 2 provincies genaamd Holland van ca. 1815 tot 1940 te beschermen. In al die tijd was het een ingenieuze en onverwoestbare vesting. Hoe? Door gewoon de sluizen te openen kon ongeveer 40 centimeter water op de velden worden gezet, waardoor het bijna onmogelijk werd voor karren, paarden of boten om te passeren. Daar waar het land te hoog was om te overstromen, werden forten gebouwd ter bescherming.
Ik begin mijn reis in Werkendam, een heel klein stadje net ten zuidoosten van Rotterdam. Dag 1 leidt me op een tocht van 47 km door open boerenland langs al enkele mooie plekken. Allereerst is er Fort Altena, een bastion uit 1840, de Batterij van Brakel en het indrukwekkende Slot Loevestein. Het kasteel werd al in de jaren 1360 gebouwd en is sindsdien vele malen veranderd. Het is bekend geworden vanwege de ontsnapping uit de gevangenis in een boekenkast van de Nederlandse schrijver en jurist Hugo Grotius in de 17e eeuw. Mijn dag eindigt in het mooie historische, versterkte stadje Woudrichem.
De volgende dag is een lange dag. 90 km van Woudrichem tot net ten noorden van Utrecht. Het weer is geweldig, de uitzichten weids en de forten komen in groten getale. De omvang van de verdedigingslinie is onwerkelijk. Honderden troepen en al hun munitie en voorraden werden ondergebracht in 47 forten. Met de uitvinding van het vliegtuig en zijn mogelijkheden in de Tweede Wereldoorlog bleek de verdedigingslinie zijn waarde te hebben verloren. Gelukkig heeft het in de recente geschiedenis een nieuwe bestemming gevonden. Het is een spectaculair gebied met mooie geschiedenis, geweldige natuur en fantastische mogelijkheden om te ontspannen, iets te drinken of zelfs een feestje te bouwen.
Ik passeer het historische, versterkte centrum van Gorinchem, zie Fort Vuren langs de weg, drink koffie bij het GeoFort aan de Nieuwe Steeg, geniet van Art-fort Asperen en ben onder de indruk van een doormidden gehakte militaire bunker uit de Tweede Wereldoorlog naast de Diefdijk. De velden in dit gebied staan vol met oude betonnen militaire bunkers uit WOII, meestal verzegeld en bespoten met grafiti. Een herinnering aan een donkere tijd in onze geschiedenis, nog niet zo lang geleden. Tegenwoordig worden ze veel gebruikt door schapen om ze te beschermen tegen de zon. Langs dezelfde dijk heeft een restauratieproject een historische loopgraaf en batterij weer tot leven gebracht. Rond lunchtijd bereik ik Fort Everdingen. Een heel mooi gebouw met een interessante nieuwe bestemming. Het wordt binnenkort een speciaal bierbrouwerij. Bij Culemborg neem ik de pont naar de overkant van de Lek. De route volgt dan de rivier tot vlak bij Utrecht.
Ik passeer Fort bij ’t Hemeltje en kom dan bij een groot fort dat Fort bij Vechten heet. Een indrukwekkend, prachtig gerestaureerd complex, waarin enkele restaurants en feestlocaties zijn gevestigd. Het is een reusachtig gebouw van 2 verdiepingen, met beschilderde groene deuren en luiken. Het is het op één na grootste Fort met ongeveer 17 hectare. Het is gebouwd vlakbij het grootste fort van Nederland, Fort Rijnauwen. Net ten oosten van Utrecht heeft het ooit 540 soldaten en 105 kanonnen gehuisvest! Helaas is deze alleen te bezoeken tijdens bepaalde uren, en ik ben te laat. Ik moet een keer terugkomen.
Ik passeer nog drie forten voor het einde van de dag: Fort Voordorp met zijn mooie rode luiken, Fort Blauwkapel alleen zichtbaar door de bomen en last but not least Fort Ruigenhoek, dat vlak naast mijn mooie camping ligt. Wat een dag, vol geschiedenis, zon en vele, vele kilometers op de fiets.
De laatste dag is ongeveer 50km. Het eerste waar ik weer op stuit is een fort, Fort De Gagel. Het is eigendom van de gemeente Utrecht en wordt nog steeds gebruikt. De omgeving is deze dag iets anders. Ik passeer grote meren, fiets langs rivieren en zie talloze watervogels. Onderweg weinig forten, kennelijk hielpen de meren op een natuurlijke manier bij de verdediging van het land. Ik zie de resten van Fort Tienhoven en rijd langs de Vecht, beroemd om de supergrote herenhuizen aan de oevers. Het is een mooie dag, dus veel mensen varen met hun bootje en genieten van de geweldige sfeer. Eerlijk gezegd ben ik een beetje Fort moe en besluit er gewoon een paar te passeren zonder ze te bezoeken. Wel lunch ik bij Fort Uitermeer, een mooi voorbeeld met een bomvrije toren.
Even later passeer ik een leuk vestingstadje Weesp met een mooie hefbrug en Fort Ossenmarkt. Dit is slechts 5 km van mijn eindbestemming van deze tocht, het historische vestingstadje Muiden. Dit is de thuisbasis van de ‘bruine vloot’, een vloot van oude houten zeilboten, die vandaag de dag nog steeds worden gebruikt voor tochten op het IJsselmeer. Aan de oevers van deze stad liggen de Westbatterij en het Muiderslot. Een van de mooiste kastelen uit de middeleeuwen (rond 1280). In het meer zie ik ergens in de verte het versterkte eiland Pampus.
Dit is het einde van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en mogelijk het begin van een andere fietstocht rond Amsterdam. Er zijn nog veel meer historische forten om van te genieten, allemaal onderdeel van de Stelling van Amsterdam, die al sinds 1996 op de Werelderfgoedlijst van de Unesco staat.